سیستم های عرضه اکسیژن:
- سیستم های با جریان کم اکسیژن(Low flow system)
در این سیستم، بیمار هوای اتاق را همراه با میزان اکسیژن غیر ثابت تنفس می کند)تامین بخشی از گازهای استنشاقی بیمار( که ابزارهای مورد استفاده در این سیستم شامل موارد زیر می باشد :
- کانولای بینی
- ماسک ساده صورت
- ماسک بدون استنشاق مجدد هوای بازدمی
- ماسک با استنشاق مجدد بخشی از هوای بازدمی
- سیستم های با جریان زیاد اکسیژن (High Flow system)
کل هوای استنشاقی بیمار حین دم را تامین و بدون توجه به تنفس بیمار، درصد مشخصی از اکسیژن را آزاد می کند. با تغییر در الگوی تنفس بیمار، تغییری در آن ایجاد نمی شود. ابزارهای مورد استفاده در این سیستم شامل موارد زیر می باشد :
- ماسک ونچوری
- t- piece
کانول دو شاخه بینی:
متداولترین راه تجویز اکسیژن است، که شیوه ای ساده و راحت می باشد. کانول بینی زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که به غلظت های اندک تا متوسط اکسیژن نیاز باشد. هنگام استفاده از این ابزار باید سوراخهای بینی باز و تنفس از طریق بینی امکان پذیر باشد. اکسیژن از طریق کانول با جریان حداکثر 1تا 6 لیتر در دقیقه تجویز می گردد که میزان FiO2 برابر 44-24 درصد به بیمار می رسد. در صورتیکه جریان اکسیژن بیش از 6 لیتر شود نه تنها میزان Fio2 دریافتی بیمار به بالا نمی رود بلکه جریان بالای اکسیژن سبب آسیب به مخاط بیمار می شود. در صورتیکه اکسیژناسیون بیمار با سوند بینی به اندازه کافی افزایش پیدا نکند، بجای بالاتر بردن فلوی اکسیژن از روش دیگری برای اکسیژن درمانی باید استفاده شود.
مزایا و معایب کانولای بینی:
مزایای:
این وسیله اینکه بیمار با آن راحت است و به راحتی صحبت می کند، غذا می خورد. بیمار از راه دهان و بینی نفس می کشد و در محدوده تخت حرکت کند.
معایب:
این وسیله این است که غلظت اکسیژن را نمی توان دقیقا کنترل کرد، زیرا بیمار از راه دهان و بینی هم نفس می کشد. همچنین ممکن است موجب بروز آزردگی پوست روی گوش ها و داخل حفره بینی در اثر بیش از حد محکم بودن کانولای بینی باشد. این وسیله ندرتا برای تجویز اکسیژن طولانی مدت استفاده می شود زیرا مخاط حلقی دهانی دچار تحریک و آزردگی می گردد.
ماسک ساده صورت:
روی دهان و بینی بیمار را می پوشاند و توسط یک کش برروی صورت ثابت می شود. ماسک های اکسیژن باید متناسب با اندازه صورت بیمار باشد. این وسیله اکسیژن را با سرعت 8-6 لیتر در دقیقه در غلظت 40 تا 60 %به بیمار می رساند.
مزایا و معایب ماسک ساده:
مزایا:
تجویز Fio2 بیشتر
معایب:
غالبا توسط بیماران تحمل نمی شود. در هنگام غذا خوردن باید برداشته و از کانول دو شاخه بینی استفاده شود. استفاده از این نوع ماسک برای مددجویان دچار احتباس دی اکسید کربن به دلیل تشدید احتباس، ممنوع است. نامناسب در سوختگی های صورت
توجه: در صورتیکه ماسک اکسیژن با فلوی کمتر از 5 لیتر برای بیمار گذاشته شود، CO2 بازدمی بیمار درون ماسک احتباس یافته و بیمار مجددا CO2 بازدمی خود را استنشاق کرده و باعث احتباس CO2 و اسیدوز تنفسی شدید می شود.
ماسک ذخیره کننده اکسیژن:
- ماسک با استنشاق مجدد بخشی از هوای بازدمی (Partial Rebreathing Mask)
این ماسکها با تجویز اکسیژن به میزان 11 -8 لیتر در دقیقه، FiO2 در حدود 75 -50 درصد را ایجاد می کنند. تقریبا 1/3 از هوای بازدمی نیز به کیسه ذخیره ساز برمی گردد در واقع حجم برگشتی از فضای مرده آناتومیک است که هنوز غنی از اکسیژن بوده، گرم و مرطوب است و حاوی مقدار کمی co2 است. جهت اطمینان از اینکه بیمار حجم زیادی از هوای بازدمی را مجددا تنفس نمی کند، باید جریان اکسیژن حداقل 6 لیتر در دقیقه باشد. خطر این ماسک این است که کیسه ی ذخیره ی هوایی میتواند پیچ بخورد. همچنین معایب ماسک ساده را هم دارد.
- ماسک بدون استنشاق مجدد هوای بازدمی (Non Rebreathing Mask)
بوسیله این ماسکها با تجویز 12 لیتر اکسیژن در دقیقه، می توان FiO2 میزان 100 -80 درصد ایجاد کرد. در بیماران با هیپوکسی شدید مفید است. این ماسکها دارای کیسه ذخیره ساز با دریچه یک طرفه هستند که اجازه ورود هوای بازدمی به داخل کیسه ذخیره ساز را نمی دهد. در مرحله بازدم جریان اکسیژن به داخل کیسه برقرار بوده و در داخل کیسه جهت دم بعدی ذخیره می شود.
هود اکسیژن:
هود نوزاد که هود اکسیژن یا اکسی هود نیز نامیده می شود، محفظه شفافی است که بالای سر نوزاد قرار می گیرد. این محفظه با اکسیژن اشباع می شود و عمل اکسیژن رسانی را برای نوزادی که توانایی تنفس دارد اما به اکسیژن بیشتری نیاز دارد انجام می دهد. با استفاده از این دستگاه بدون ماسک و فشار احتمالی به سر و گردن می توان اکسیژن رسانی به نوزاد را انجام داد. محفظه دستگاه شفاف است تا امکان رویت داخل محفظه وجود داشته باشد. هود اکسیژن به طور کامل روی سر نوزاد قرار می گیرد به گونه ای که با گردن، چانه و شانه نوزاد تماسی نداشته و نشتی اکسیژن نیز نداشته باشد. معموال هود نوزاد دارای دو دریچه است که امکان دسترسی به نوزاد را بدون برداشتن محفظه فراهم می کند.
چادر اکسیژن:
چادر اکسیژن، اکسیژن با درصد بالا را به بیمار می رساند و در صورتیکه جریان اکسیژن 15لیتر در دقیقه باشد، FiO2حدودا 40 تا 100 درصد خواهد بود.
مزایای استفاده از چادر اکسیژن:
در هنگامیکه بیمار به علت مشکلاتی از قبیل شکستگی یا جراحی بینی یا اضطراب، قادر به تحمل ماسک صورت نباشد، از این وسیله استفاده می شود. این وسیله از خشکی مخاط جلوگیری می کند و در صورت اتصال به سیستم ونچوری، غلظت دقیقی از اکسیژن را تحویل می دهد.
معایب استفاده از چادر اکسیژن:
بیمار باید دارای تنفس خود به خودی باشد. موجب اختلال در خوردن و آشامیدن می شود. ممکن است موجب تحریک پوست شود. در درمان های طولانی مدت کاربرد ندارد.
سیستمهای با جریان زیاد اکسیژن :
ماسک ونچوری Mask Venturi:
جهت تجویز اکسیژن با جریان بالا استفاده می شوند. قابل اعتماد ترین و دقیق ترین روش برای غلظت صحیح وکنترل شده اکسیژن هستند. هوای اتاق را با جریان ثابتی از اکسیژن مخلوط کرده سپس به ریه ها می فرستند. در این نوع ماسک آداپتورهای قابل تعویض وجود دارد که مقدار ثابتی از اکسیژن را با حجم ثابتی از هوا مخلوط کرده به بیمار می رسانند. با انتخاب اندازه منفذ جت و تنظیم جریان اکسیژن می توان حجم مشخصی از اکسیژن را تحویل داد. گاز اضافی توسط دو خروجی بازدمی از ماسک خارج شده و به همراه خود ، دی اکسید کربن بازدمی را نیز حمل می کند. در این روش صرف نظر از عمق و سرعت تنفس، غلظت ثابتی از اکسیژن حین دم استنشاق می شود ماسک باید کامال فیکس صورت باشد تا اکسیژن به سمت چشم های بیمار جریان پیدا نکند.
از طریق تراشه Transtracheal یا تراکئوستومی:
تجویز اکسیژن از طریق تراشه روشی است که برای بیماران دچار بیماری های مزمن ریه بکار می رود. در این شیوه یک کاتتر کوچک از طریق برش جراحی در قسمت پایین گردن محل غشاء کریکوتیروئید مستقیما به درون تراشه فرستاده می شود. اکسیژن به طور مستقیم به درون تراشه تجویز می گردد.
T-Tube یاT-Piece:
این وسیله روی لوله تراشه یا تراکئوستومی قرار می گیرد و از طریق آن اکسیژن با فشار بالا به بیمار داده می شود. این ابزار می تواند علاوه بر تجویز اکسیژن، توسط مقاومتی که در سر راه بازدم ایجاد می کند، سبب تولید حدود 5 سانتی متر آبPEEP شود و از افزایش PaCO2 جلوگیری نماید.
